Wat is chi nu eigenlijk en wat kun je ermee?

Eigenlijk is chi zoals bedoeld in chikung en taichi een ongrijpbaar begrip, omdat er geen eenduidige, wetenschappelijk vastgestelde kennis over bestaat. Meten we chi met een temperatuurmeter dan zullen we temperatuurveranderingen zien. Hetzelfde geldt wanneer we chi electromagnetisch meten. Volgens dr. Shen kunnen we chi het beste begrijpen als vibratie, die zich op verschillende manieren kan manifesteren. 

Chikung is volgens dr. Shen een manier om deze vibratie te leren manipuleren. Hij stelde ook dat wanneer we chikung beoefenen zonder overdracht van een gekwalificeerde meester we niet kunnen weten hoe we chi echt door ons lichaam laten stromen. Laat staan dat we kunnen begrijpen hoe die energie zich verhoudt tot enige vorm van spiritualiteit.  Een gekwalificeerde meester is iemand die zijn kennis en vaardigheden overgedragen heeft gekregen uit een overdrachtslijn (lineage) van voorgaande meesters.

De vragen die mij lang bezig hebben gehouden zijn ten eerste wie dan de bronmeester van zo’n overdrachtlijn is en waar die dan zijn of haar kennis vandaan heeft gehaald? Na een half leven lang zoeken en oefenen heb ik daar een bevredigend antwoord op gevonden dat ik in een artikel heb beschreven. Het is interessant om zo’n inzicht van iemand anders te lezen, maar het is beter om zelf op zoek te gaan naar de bron van kennis van jouw lineage.

Echte en onechte chi

De zoektocht is namelijk belangrijker en interessanter dan het antwoord. Deze zoektocht naar de oorspronkelijke bronmeester is een spiritueel pad en een bron van inspiratie die je helpt om te blijven oefenen. De eerste stap op deze zoektocht is dat je lineage leraar je introduceert in de activering van je innerlijke chi.  Wanneer onze lichaamsenergie oftewel chi met behulp van onze leraar wordt geactiveerd brengt dat onmiskenbare reacties met zich mee. Als we hiermee niet bekend zijn kunnen we geen onderscheid maken tussen ‘echte’ chi beweging en een ‘trick of the mind’.

Een van de aspecten die een belemmering vormen om te kunnen onderscheiden wat wel en wat niet qi is, is het placebo-effect. Door het placebo-effect kunnen we namelijk ook allerlei gewaarwordingen hebben die doen denken aan chi. Als we bijvoorbeeld onze aandacht op temperatuurveranderingen richten in bepaalde lichaamsdelen, zal die verandering vaak daadwerkelijk waarneembaar zijn. Wanneer we onze handen op een specifieke manier naar elkaar toebrengen en ons voorstellen dat de warmte in of tussen de handen zal toenemen dan is de kans groot dat wij daadwerkelijk die toenemende warmte voelen. 

Dat is echter niet hetzelfde als de sensatie die ontstaat wanneer een lineage leraar onze chi activeert. Sensaties die we op basis van suggesties van een ander lokaal in ons lichaam waarnemen, zoals het warmer of koeler worden van de handpalmen, zijn dus van een andere orde dan de chi sensaties die door een leraar via een overdrachtslijn worden geactiveerd. Laten we de chi sensaties die door een lineage leraar worden geactiveerd oorspronkelijk of echt noemen. Deze echte sensaties doen zich voor wanneer op zijn minst aan de volgende voorwaarden is voldaan:

• de geest is tot rust gekomen
• er is geen overbodige spierspanning in het lichaam
• lichaam en geest bevinden zich in een aandachtsvolle houding die door de meester is geïntroduceerd
• in overeenstemming met de taiji leer van de harmonie van yin en yang zijn schijnbaar tegenstrijdige kwaliteiten als ontspanning en inspanning, rust en activiteit op de juiste wijze op elkaar afgestemd.

Zelfs als aan deze voorwaarden is voldaan, kan er een misvatting kan ontstaan over wat wel en wat niet echte chi sensaties zijn. Alleen een bekwame en ervaren leraar kan ons behoeden voor de valkuil van illusoire of gefantaseerde chi sensaties. Naast de begeleiding door een leraar zijn er ook enkele theoretische kaders waaraan we onze chi sensaties kunnen ijken.

Chikung als een manier chi te kanaliseren

In traditioneel chikung bestaat dit kader uit een systeem van chi centra (dantian), chi kanalen (mai), chi poorten (men) en chi circulaties (yùnxíng). Volgens het systeem dat dr. Shen ons heeft geleerd, bestaat dit systeem in de basis uit:

• 2 centra; buik en hoofd
• 5 hoofdkanalen; voor, achter, links, recht en midden. Daarnaast lopen er kanalen door het centrum van de ledematen naar het midden van de handen en voeten
• 3 circulaties; kleine circulatie door achter- en voorkanaal, links-rechtscirculatie, grote circulatie door het middenkanaal
• 20 hoofdpoorten; 4 in het midden van handen en voeten, 3 op de wervelkolom met 3 corresponderende poorten aan de voorzijde van het lichaam, de 2 uiteinden van het centrale kanaal (perineum en tweede fontanel), derde oog en kruin en tenslotte de 6 lichamelijke openingen (mond, neus, ogen, oren, genitale opening en anus)
• tevens kan elk gewricht als een interne poort worden beschouwd.

Zo’n kader helpt ons om onze wispelturige geest te temmen zodat we minder snel in de valkuil van illusoire of gefantaseerde chi sensaties trappen. Elke sensatie die niet past in dit kader kunnen we in principe afschrijven als een afleiding die voortkomt uit een meanderende of ongerichte geest. Tevens is het een hulpmiddel om chi gerelateerde sensaties in te dammen en de vibraties als het ware te kanaliseren.  We moeten echter niet vergeten dat het enkel een basis is die ons helpt bij de beginfase van onze beoefening.

Het realiseren en activeren van dit energiesysteem is geen doel op zichzelf. Zo is er naast deze basisstructuur nog een fijnmazige structuur van energiestromingen die niet een-op-een correspondeert met de basisstructuur. Deze fijnmazige structuur kunnen we waarnemen als onze geest tot rust is gekomen en we onze innerlijke waarneming hebben gesublimeerd. Tegelijkertijd helpt het besef van deze fijnmazige structuur onze waarneming te scherpen. In de uiteindelijke beoefening laten we het concept chi en alle bijbehorende hulpmiddelen los, omdat ze ons belemmeren onze geest te bevrijden van alle concepten.